«Retrato De Teresa» (Το Πορτραίτο της Τερέσα)

Ένα κλασσικό Κουβανικό φιλμ που απεικονίζει τα προβλήματα των γυναικών στην Κουβά κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

«Το πορτραίτο της Τερέζα», υπήρξε, με κάθε αμεροληψία, ένα από τα σπουδαία ορόσημα του κουβανικού κινηματογράφου. Είναι από τις στιγμές που μια ταινία ξεπερνά τα πλαίσια του αισθητικού αποτελέσματος και αποτελεί αντικείμενο συζήτησης για ολόκληρη την κοινωνία. Με βάση ένα αποτελεσματικό σενάριο από τον Ambrosio Fornet, η ταινία εξετάζει με οξύτητα την ατυχή επιμονή των macho συμπεριφορών στην Κούβα. Η ταινία αξίζει όχι μόνο σε θεματικό επίπεδο, αλλά και στο εξαιρετικό επίτευγμα του σκηνοθέτη να αποδώσει την συνολικότατα του ζευγαριού με δύο αξέχαστες ερμηνείες της Daysi Granados και του Adolfo LLaurado, συνοδευόμενη από το μοναδικό φακό του Livio Delgado.

Η συναισθηματική κρίση του γάμου δίνεται ως ένας δραματικός πυρήνας έτσι ώστε να αντικατοπτρίζει τις αλλαγές στο κουβανικό οικογενειακό περιβάλλον, ως αποτέλεσμα των κοινωνικών μετασχηματισμών στη χώρα. Μαζί με την προοδευτική ενσωμάτωση των γυναικών στην εργασία, η ταινία παρουσιάζει τις δραστηριότητες και τις συναισθηματικές αντιδράσεις που επιβάλλονται από την παράδοση, η οποία εμποδίζει την πλήρη ανάπτυξη των ρομαντικών σχέσεων του ζευγαριού και την αναζήτηση για μια πιο αυθεντική ατομική συνειδητοποίηση και όχι μόνο μια «τραγωδία» της καθημερινής ζωής.

«Το πορτραίτο της Τερέσα» σημάδεψε τον κουβανικό κινηματογράφο και πιο συγκεκριμένα τον ίδιο τον σκηνοθέτη. Οι ταινίες του, αργότερα, έπρεπε να αντιμετωπίσουν αυτή τη μνημειώδη πρόκληση που αντιμετωπίζει κάθε δημιουργός ο οποίος, στη μέση της καριέρας του, παράγει αυτό που, μακροπρόθεσμα, θεωρείται εξαιρετικό καλλιτεχνικό γεγονός.

Η Τερέσα, μία εργάτρια σε εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας, έχει τρία παιδιά και έναν καχύποπτο σύζυγο. Αναλαμβάνει τη θέση της πολιτιστικής εκπροσώπου του εργοστασίου που εργάζεται, παρόλο τον περιορισμένο χρόνο της. Οι νέες τις αρμοδιότητες, πυροδοτούν τη ζήλια του συζύγου της και σταδιακά την κάνουν να νιώθει εγκλωβισμένη και εξαιρετικά πιεσμένη. Μετά από την ψυχολογική πίεση που της ασκείται από μεριάς του, πάνω σε έναν άσχημο καυγά τον διώχνει από το σπίτι και αναγκάζεται να βιώσει την καθημερινότητα μόνη. Χτίζει τη ζωή της χωρίς εκείνον και βρίσκει τον εαυτό της μέσα από τη χορευτική ομάδα του συνδικάτου του εργοστασίου της. Κι ενώ όλα φαινομενικά πάνε καλά, έρχεται αντιμέτωπη με το ότι ο άντρας της είχε κι έχει εξωσυζυγική σχέση ακόμα κι όταν προσπαθούσε να την επαναπροσεγγίσει.

Εκείνος παίρνει μια ξαφνική προαγωγή από την εταιρεία που εργάζεται, ως τεχνικός τηλεοράσεων, για μία άλλη πόλη κι επιστρέφει σ’ εκείνην προσπαθώντας να κερδίσει πίσω κι εκείνη, αλλά και τα παιδιά του και αφού έχει τερματίσει την παράλληλη σχέση του. Το πρόβλημα του «δύο μέτρα και δύο σταθμά» έρχεται στο προσκήνιο όταν η Τερέσα τον ρωτάει τι θα γινόταν, αν είχε κι εκείνη παράλληλη σχέση. Η απάντηση είναι μία. Εκείνος είναι άντρας.

Η Τερέσα, μια απλή καθημερινή γυναίκα, στην πορεία της ταινίας μεταμορφώνεται σε μια επαναστάτρια, συμβολίζοντας έτσι την επανάσταση της ίδια της χώρας ενάντια στο status quo του Μπατίστα. Αποφασισμένη να κρατήσει την ανεξαρτησία και την αξιοπρέπειά της, γίνεται ρεαλίστρια και σκληρή. Θυμίζοντας μιαν άλλη «Norma Rae», δίνει τον δικό της αγώνα με τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που έχει απέναντι στην οικογένεια και τη δουλειά της. Δεν είναι ούτε ακτιβίστρια, ούτε επαναστάτρια. Αλλά η ανάγκη της να αλλάξει τα δεδομένα για να μπορέσει να είναι ο εαυτός της, σταδιακά τη μετατρέπουν και στα δύο. Ο τίτλος της ταινίας θα μπορούσε να ήταν και «Το πορτραίτο της Τερέσα και του Ραμόν» μιας και τα προβλήματα του συζύγου της αντικατοπτρίζονται αποκλειστικά σε εκείνη.

Η ταινία παρουσιάζει μια επαναστατική κυβέρνηση που έχει επιτύχει ένα σημαντικό ορόσημο. Τη δημιουργία μιας μετά-φυλετικής κοινωνίας που κατάφερε να ενσωματώσει τις μειονότητες στην κοινωνία της. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι μια κοινωνία που εργάζεται για την υπερνίκηση του σεξισμού και της ταξικότητας. Και αυτός είναι ο επόμενος στόχος της κουβανικής κοινωνίας. Ενώ η επανάσταση έχει επιτύχει τον τερματισμό του ρατσισμού και αυτό αντικατοπτρίζεται από την πλευρά του Ραμόν, το περιβάλλον της Τερέσα απεικονίζει το σεξισμό που εξακολουθεί να υφίσταται. Όπως η Τερέσα έχει την ανάγκη να εξελιχτεί και να ωριμάσει, έτσι πρέπει να κάνει και η ίδια η κοινωνία.

Η ταινία είχε πολύ θετική απήχηση στα φεστιβάλ, θέτοντας το θέμα της καταπίεσης και της διαφορετικής αντιμετώπισης στα ίδια θέματα, μεταξύ των δύο φύλλων. Μία εξιστόρηση ειλικρινής, με κοινωνιορεαλιστική χροιά και κινηματογραφημένη με τέτοιο τρόπο, χωρίς κινηματογραφικές φιοριτούρες.

Η ματιά του σκηνοθέτη μας δείχνει μια Κούβα με βρώμικους δρόμους, γεμάτη κόσμο, με σπίτια παρατημένα και άδεια που γεμίζουν με την επανάληψη και τη δυσκολία της καθημερινότητας.

Όμως, η τελική απελευθέρωση της Τερέσα δίνει μια ανάσα αισιοδοξίας και τιμά την ατομική αξία του καθενός.

Σκηνοθεσία: Pastor Vega

Σενάριο: Pastor Vega, Ambrosio Fornet

Παραγωγή: ICAIC, Κούβα 1979

Διάρκεια: 104’

Παίζουν: Daysi Granados, Adolfo Llaurado, Alina Sanchez, Raul Pomares

Μουσική: Carlos Fariñas