Αλέκα Πλακονούρη: «Το καταφύγιο των παιδικών μου χρόνων ήταν τα βιβλία»

Από δεκαπέντε διηγήματα αποτελούνται «Οι δαίμονες του Αρέτσο», το νέο βιβλίο της Αλέκας Πλακονούρη που κυκλοφόρησαν πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος (περισσότερα για το βιβλίο δείτε εδώ). Με αφετηρία, αλλά και τέρμα τον άνθρωπο, τα συναισθήματα και την ψυχή του, προβάλλονται καθημερινές στιγμές, σκέψεις και αναρωτήσεις.

Κυρία Πλακονούρη, πείτε μας λίγα λόγια για το νέο σας βιβλίο. 

Οι Δαίμονες του Αρέτσο είναι μια συλλογή δεκαπέντε διηγημάτων. Χωρίζονται σε τρεις ενότητες και όλα τα διηγήματα έχουν να κάνουν, σε πρωτοπρόσωπη ή τριτοπρόσωπη αφήγηση, με ιστορίες απλών ανθρώπων, ανθρώπων της διπλανής πόρτας, από αυτούς που οι ζωές τους κυλούν στην υποσκιά των μεγάλων ιστορικών γεγονότων, όσο και αν οι ίδιοι είναι τελικά οι κινητήριοι μοχλοί της Ιστορίας, μέσα από πράξεις ή και μέσα από παραλείψεις.

Στην πρώτη ενότητα, στις Νωπογραφίες, τα διηγήματα αφορούν πιο απομακρυσμένες εποχές ή γεγονότα, που το αποτύπωμά τους για τις μεταγενέστερες γενιές είναι βαθύ. Στη δεύτερη ενότητα, στα Κολάζ, το παρόν συνδέεται άρρηκτα με το παρελθόν περισσότερο ή λιγότερο φανερά. Στην τρίτη ενότητα, στα Graffiti, μεταφερόμαστε στο σήμερα, στην Αθήνα της κρίσης.

Κάποιες ιστορίες από αυτές αντλούνται από προσωπικά μου βιώματα, κάποιες άλλες με κάποιο τρόπο έφτασαν σ’ εμένα, κάποιες άλλες τις έπλασα. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως αυτοί οι ήρωες, στους οποίους και αφιερώνω το βιβλίο, ήρθαν και με βρήκαν εν αγνοία τους, και μερικές φορές ίσως και παρά τη θέλησή μου, και άρθρωσαν λόγο μέσα στα διηγήματά μου.

Γιατί δώσατε αυτόν τον τίτλο; 

Ο τίτλος προέρχεται από το ομώνυμο διήγημα της συλλογής ‒ είναι μια αναφορά στο έργο του Τζιότο «Η εκδίωξη των δαιμόνων από το Αρέτσο», που υπάρχει στον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης. Το διήγημα αυτό μιλάει για τον έρωτα και τη μέγιστη σημασία της στιγμής, που ποτέ δεν αντιλαμβανόμαστε τη μεγαλοσύνη της όταν τη ζούμε. Έτσι λοιπόν «Ο έρωτας που κινεί τον ήλιο και τα άλλα αστέρια», όπως γράφει ο Δάντης, συνταιριάζει με μια εικαστική αντίληψη, που νομίζω με πολλούς τρόπους διέπει αυτή τη συλλογή διηγημάτων και τη χαρακτηρίζει. Απηχεί επίσης την αντίληψη του Αριστοτέλη, όπως τη διατυπώνει στην Ποιητική του, ότι ο ποιητής δεν είναι παρά ένας μιμητής, όπως ο ζωγράφος ή κάποιος άλλος εικονοποιός.

Αν κάνατε απολογισμό ζωής, ποια τεχνοτροπία θα ακολουθούσατε: Νωπογραφία, κολάζ ή graffiti; 

Μάλλον κολάζ. Η ζωή είναι ένα άθροισμα συνεπειών που έρχονται ως εμάς από το παρελθόν, ένα οικογενειακό ή κοινωνικό μυθιστόρημα στο οποίο, όταν ερχόμαστε στη ζωή, ακούσια είμαστε ήρωές του‒ κάτι που έχει πραγματευτεί τόσο έξοχα η αρχαία ελληνική τραγωδία. Είναι όμως και ένα άθροισμα επιλογών και στάση ζωής στο σήμερα. Αυτό είναι ένα καθημερινό στοίχημα για τον καθένα μας, να διαχειρίζεται το καταγεγραμμένο παρελθόν και τις ατομικές προδιαγραφές του με τρόπο που να τιμά τον ίδιο, αλλά και τον άνθρωπο γενικότερα.

«Ποιος είπε πως ο πόλεμος τελείωσε»; Ποιος είναι ο μεγαλύτερος πόλεμος που καλούμαστε ν’ αντιμετωπίσουμε στις ημέρες μας; 

Είναι ο πόλεμος της πληροφορίας. Ζούμε μέσα σε έναν καταιγισμό πληροφοριών, που ‒αλίμονο‒ η εύκολη προσβασιμότητά τους εμπεριέχει τεράστιους κινδύνους, εφόσον κατά ένα μεγάλο μέρος τους είναι ψεύτικες ή αναπαράγουν μεροληπτικά-παραμορφωτικά την πραγματικότητα. Έτσι είναι πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς την αλήθεια. Αυτές οι ψεύτικες πληροφορίες παράγουν ψευδείς συνειδήσεις, ψευδείς ανάγκες, ψευδείς αντιδράσεις, πλασματικές πλειοψηφίες, πλασματικές συναινέσεις. Ο πόλεμος της πληροφορίας στις μέρες μας νομίζω είναι ο πατέρας όλων των πολέμων.

Ποιο ήταν το καταφύγιο των παιδικών σας χρόνων; 

Το καταφύγιο των παιδικών μου χρόνων ήταν τα βιβλία. Ήμουν ένα μοναχικό παιδί που διάβαζε ακατάπαυστα, εφόσον είχα την τύχη να μεγαλώσω μέσα σε ένα σπίτι με πλούσια βιβλιοθήκη. Έτσι κατάλαβα πολύ νωρίς πως δεν υπάρχει μόνο ο κόσμος της άμεσης εμπειρίας, αλλά κι αυτός ο άλλος που μέσα από τη διαμεσολάβηση της λογοτεχνίας ανοίγει ορίζοντες, καταργεί όρια και απαγορεύσεις, βάζει φτερά στη φαντασία, κάνει το αδύνατο δυνατό και το λίγο πολύ.

Σε τί θα λέγατε το μεγάλο ΝΑΙ και σε τι το μεγάλο ΟΧΙ; 

Θα έλεγα το μεγάλο ΝΑΙ στη νιότη και δεν εννοώ μόνο την ηλικιακή, αλλά και τη νιότη του νου, των συναισθημάτων, των αντιλήψεων, δηλαδή στη δίψα για ζωή που αναβαπτίζει την καθημερινότητα και κάνει τα πιο απλά και τετριμμένα πράγματα ένα περιπετειώδες ταξίδι. Το μεγάλο ΟΧΙ θα το έλεγα στους συμβιβασμούς ‒άλλοτε εξωτερικά επιβαλλόμενους, άλλοτε εσωτερικά θεσμοθετημένους, άλλοτε και τα δύο‒, που δεν επιτρέπουν την εξέλιξη και την αυτοεκπλήρωση του ατόμου.

Εργάζεστε ως επιμελήτρια βιβλίων. Πώς καταφέρνετε να μοιράζετε το χρόνο σας σε βιβλία άλλων αλλά και στη δική σας συγγραφή; 

Ο χρόνος μου δεν μοιράζεται μόνο στην επιμέλεια βιβλίων και στη δική μου συγγραφή, αλλά και στο διάβασμα, που είναι ένα τεράστιο κομμάτι της ζωής μου ήδη από παιδί. Είμαι από εκείνους τους επαγγελματίες στο χώρο του βιβλίου που μπορεί να έχουν περάσει μια πολύ κοπιαστική μέρα δουλειάς και το βράδυ να πάνε όλο χαρά να διαβάσουν  το «βιβλίο τους», αυτό που έχουν επιλέξει οι ίδιοι να μελετήσουν εκείνο το χρονικό διάστημα. Δεν είναι πάντα εύκολο να αναπτύσσεται ο δημιουργικός εαυτός σου όταν υπάρχουν επαγγελματικές υποχρεώσεις και τρέχουν προθεσμίες. Ωστόσο με τον καιρό, και είμαι πολλά χρόνια σε αυτό το επάγγελμα, μαθαίνεις να το διαχειρίζεσαι. Εξάλλου χρωστάω πολλά στη δουλειά μου, γιατί στην ουσία μέρες και μέρες, χρόνια και χρόνια, κάνω γλωσσικές ασκήσεις επί χάρτου, που οπωσδήποτε με έχουν βοηθήσει ως συγγραφέα.

Ετοιμάζετε νέο βιβλίο; 

Η περίοδος του υποχρεωτικού εγκλεισμού ήταν πολύ γόνιμη για μένα. Είναι σχεδόν έτοιμο ένα βιβλίο με μικρά διηγήματα, διόλου δυστοπικά παρά τις συνθήκες, τα οποία τα έγραψα αβίαστα, σε μια κατάσταση δημιουργικού κρεσέντο τις σκοτεινές μέρες της καραντίνας. Με αυτό τον τρόπο εκείνη η περίοδος φωτιζόταν και έμπαιναν τα πράγματα σε μια κατάσταση ισορροπίας για μένα.

Σας ευχαριστούμε πολύ!