Περιμένοντας την κάθαρση…

της Αναστασίας Δουκάκη, Συμβούλου Πολιτικής Επικοινωνίας- Υποψήφιας Διδάκτoρος Επικοινωνίας & ΜΜΕ

Αρχίζοντας ανάποδα, από τις πρώτες φρέσκιες τηλεοπτικές εικόνες της Δευτέρας ο τηλεθεατής αντικρίζει ένα συμβούλιο πολιτικών αρχηγών με πρόσωπα που μερικά χρόνια πριν θα θεωρούσε επιστημονική φαντασία να κατέχουν μια θέση στο τραπέζι αυτό.
Στον απόηχο των ΝΑΙ και των ΟΧΙ το πολιτικό σκηνικό αλλάζει. Μαζί του αλλάζει (προς το χειρότερο) και η τηλεοπτική πραγματικότητα.

Πέρα από τη συχνά αμφισβητούμενη επιρροή των καμπανιών per se, σύσσωμα τα ΜΜΕ της χώρας υπερ-προέβαλαν το ΝΑΙ, σε βαθμό που ενόχλησε ακόμα και τους υποστηρικτές του, εκείνους που αναζητούσαν μια ενημέρωση αντικειμενική. Η ΕΡΤ, που ξανάνοιξε ο Τσίπρας, απέμεινε ως ο μοναδικός αντίλογος στη μονοδιάστατη προβολή των υπέρμαχων του ΝΑΙ, δικαιολογώντας έτσι μάλιστα και την ανοιχτά κυβερνητική γραμμή της. Όσο για τις περσόνες που τάχθηκαν στις καμπάνιες του δημοψηφίσματος περισσότερο εξαγρίωσαν τους πολίτες παρά τους βοήθησαν να λάβουν μια ήρεμη και συγκροτημένη απόφαση μέσα στο χάος (παρα) πληροφόρησης των τελευταίων ημερών.

Αποτέλεσμα ήταν μεγάλη μερίδα του τηλεοπτικού κοινού να απομακρυνθεί από τις τηλεοπτικές οθόνες και να επιλέξει να εκφραστεί στα καφενεία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απορρίπτοντας την υιοθέτηση συγκεκριμένων αντιλήψεων για την πραγματικότητα που κατά κανόνα ερχόταν σε συμφωνία με τις σταθερές και κυρίαρχες εικόνες και αξίες που προβάλει το μέσο.

Ως αποτέλεσμα, τα τέσσερα κύρια αίτια του αποτελέσματος συγκεντρώνονται στα εξής: 1. Η καμπάνια του ΟΧΙ είχε ξεκάθαρο ηγέτη σε αντίθεση με την καμπάνια του ΝΑΙ, η οποία στερείτο ηγεσίας, 2. Η καμπάνια του ΝΑΙ υποτίμησε το γεγονός ότι ο παρατεταμένος φόβος παύει να τρομοκρατεί, 3. Η καμπάνια του ΟΧΙ είχε να στηριχτεί σε προηγούμενο τολμηρό ΟΧΙ που οι Έλληνες εορτάζουμε περήφανα κάθε 28η Οκτωβρίου, άρα η επίκληση του ΟΧΙ στο συναίσθημα και στο συλλογικό θυμικό ήταν εξαρχής ανυπέρβλητης δυναμικής, 4. Βάσει της οικονομικής θεωρίας της δημοκρατίας ο ψηφοφόρος επιλέγει βάσει του οικονομικού συμφέροντός του και το ΟΧΙ έπεισε ότι θα φέρει λύση (την όποια λύση) στο εθνικό αδιέξοδο.

Το ξεπεσμένο (πολιτικο) τηλεοπτικό θέατρο που ξετυλίχθηκε αυτές τις ημέρες σημαίνει (δυστυχώς) ξεπεσμένο πολιτισμό και έλλειψη κοινωνικής συνείδησης. Ο ξεπεσμένος πολιτικός πολιτισμός δεν έγκειται στο ότι βρισκόμαστε στην εποχή της πολιτικής του θεάματος όπου και το μπλουζάκι του Γιάνη το καλοκαιρινό έχει και αυτό τη σημειολογία του. Η σημασία της σκηνικής (τηλεοπτικής σήμερα) εμφάνισης ήταν άλλωστε καθοριστική ήδη από το 322 π. Χ. Χαρακτηριστικά λέγεται πως ο Δημοσθένης είδε ένα όνειρο τη νύχτα πριν την αυτοκτονία του, μετά την ήττα της Αθήνας από τους Μακεδόνες, στο οποίο συμμετείχε στους αγώνες της τραγωδίας ως ηθοποιός. Αν και είχε κατακτήσει τους θεατές με την τέχνη του, στο όνειρό του τελικά ηττήθηκε γιατί η ενδυμασία και το σκηνικό ήταν φτωχικά.

Όπως όμως έχει τονίσει ο Μάγερ, τα μέσα του θεάτρου που εντάσσονται στην τηλεόραση πρέπει να λειτουργούν έτσι ώστε να εκτρέπουν το γεγονός που παρουσιάζεται από τη θεατρικότητά του, όπως ακριβώς συμβαίνει και στο ίδιο το θέατρο. Το ζητούμενο είναι η πληροφορία να γίνει εύπεπτη ώστε να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί από τους θεατές που καλούνται να αποφασίσουν για την ψήφο τους βάσει της κριτικής τους σκέψης και ικανότητας, δίχως να συνδέονται συναισθηματικά με το χαρακτήρα και το ρόλο. Το ζητούμενο αυτό συχνά δεν επιτυγχάνεται καθώς η εμμονική επίκληση στο συναίσθημα στοχεύει ακριβώς στο αντίθετο- στην ταύτιση του ψηφοφόρου με τον πολιτικό- πρωταγωνιστή και στη διαστρέβλωση του ίδιου του διακύβευματος ώστε να αφορά στις αγωνίες και φόβους των ψηφοφόρων.

Στο κακό αυτό, ξεπεσμένο, τηλεοπτικό πολιτικό θέατρο πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η επιλογή αποτελεί ψευδαίσθηση όταν δε γνωρίζεις επαρκώς τι είναι αυτό που επιλέγεις, όταν δηλαδή αγνοείς την πραγματική πραγματικότητα. και αυτό χρήζει διπλής ανάγνωσης. Το αν άξιζε ότι διαταράχθηκαν τα «μπάνια του λαού» θα το δείξει η ιστορία και η κάθαρση στην τραγωδία. Διότι μετά τον έλεο και τον φόβο που στόχο έχει να διεγείρει η τραγωδία, αναμένεται από το κοινό ο εξαγνισμός και η αποβολή των όποιων βλαβερών στοιχείων ώστε να ανακουφιστεί η ανησυχία για την τύχη του συμπαθή πρωταγωνιστή.

Σε κάθε περίπτωση, καλά ή κακά, τα θεάματα υπάρχουν (ενίοτε και με φαντασμαγορική αντίστροφη μέτρηση τύπου Πρωτοχρονιάς) και όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην Ελλάδα. μένει να υπάρξει πολιτική βούληση και για τον άρτο.