Μπορεί η περίοδος της καραντίνας να ήταν ζοφερή και δυστοπική, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται όχι για όλους. Στην περίπτωση του Στέφανου Παπατρέχα το συγκεκριμένο διάστημα αποτέλεσε ευκαρία για δημιουργία, καθώς εμπνεύστηκε και συνέγραψε την ιστορία του «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία», που όχι μόνο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος (περισσότερα για το βιβλίο δείτε εδώ), αλλά ανεβαίνει φέτος το χειμώνα στη σκηνή του θεάτρου Βαφείο – Λάκης Καραλής (περισσότερα για την παράσταση δείτε εδώ).
Στέφανε, πες μας λίγα λόγια για το νέο σου βιβλίο «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία».
Είναι ένα πολυπρόσωπο θεατρικό έργο, που γράφτηκε μέσα στην πρώτη καραντίνα. Στόχος ήταν εξ αρχής να γίνει παράσταση, η παράσταση που τώρα παίζουμε κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο Βαφείο – Λάκης Καραλής. Μου φαίνεται απίστευτο, όταν αναλογίζομαι όλο το διάστημα, από την πρώτη πρώτη σκέψη και ιδέα για να το γράψω ως το σημερινό χειροκρότημα στο θέατρο. Εξίσου συγκινημένος αισθάνομαι κάθε φορά που κρατάω στα χέρια μου το βιβλίο. Ευχαριστώ από την καρδιά μου την Αριάδνη Μοσχονά και τις εκδόσεις Κέδρος που υλοποίησαν αυτό το όνειρο, καθώς και τον Θανάση Τριαρίδη που προλόγισε με ένα τόσο όμορφο κείμενο την έκδοση του έργου. Είναι η δεύτερη φορά που εκδίδεται έργο μου (μετά τη «Φροσύνη» και την «Πασού», δυο μονολόγους μου που κυκλοφορούν σε κοινή έκδοση από την Κάπα Εκδοτική) και ελπίζω να έρθουν κι άλλα στο μέλλον.
Τί σε ενέπνευσε & πόσο καιρό διήρκεσε η συγγραφή του;
Το Φεβρουάριο του ‘20, μετά από την πρεμιέρα της «Φροσύνης» και της «Πασούς», είχαμε βγει για φαγητό με τον Λάζαρο Βαρτάνη και την Σύνθια Μπατσή, δυο συνεργάτες και υπέροχους ανθρώπους που εμπιστεύομαι απόλυτα. Τότε τους είπα πως θα ήθελα να γράψω ένα πολυπρόσωπο έργο και πως μάλλον θα ήθελα να έχει ως κεντρική ιδέα του την αλήθεια, το ψέμα και την εξαπάτηση. Είναι ένα θέμα που με απασχολούσε και με απασχολεί πολύ: υπάρχει μία μόνο αλήθεια; Πώς ο τρόπος που αντιλαμβάνεται ο καθένας τα πράγματα μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο που βιώνει την πραγματικότητα; Πώς μπορεί κάποιος να το εκμεταλλευτεί αυτό;
Έτσι, λοιπόν, μετά την ενθάρρυνση του Λάζαρου και της Σύνθιας, άρχισε να πέφτει στο τραπέζι και το μεσαιωνικό πλαίσιο, πράγμα που «κούμπωσε» καταπληκτικά με το θέμα του έργου. Άρχισα – ενώ δούλευα μέσα μου την πλοκή, τους ήρωες και τις σκηνές – να μαζεύω υλικό: ταινίες, βιβλία, μουσικές, ιστοσελίδες με πίνακες και ζωγράφους, βίντεο, μελέτες πάνω στον μεσαίωνα ή πάνω στο θέμα της αλήθειας και της εξαπάτησης. Εκεί κάπου με πέτυχε το πρώτο lockdown και μέσα σε ένα κλίμα πολύ δύσκολο, γεμάτο φόβο για τη δουλειά μας, την υγεία μας, μέσα σε πολιτική και κοινωνική αποδιοργάνωση, βρέθηκα με πολύ χρόνο και πολλή όρεξη να μελετήσω και σχηματίσω τη δομή του κειμένου. Τέλη Απρίλη είχε πια πάρει τελική μορφή μέσα στο μυαλό μου το έργο και άρχισα τη συγγραφή. Μέσα Ιουνίου είχε πια ολοκληρωθεί ο «Ονόριο, τα ανομήματα ενός εγκληματία».
Έχεις συναντήσει στη ζωή σου τύπο ανθρώπου όπως ο «Ονόριο»;
Έχω την αίσθηση πως όλοι σε έναν βαθμό έχουμε συναντήσει τέτοιους ανθρώπους και εγώ δε θα μπορούσα να είμαι εξαίρεση. Υπάρχουν πολλοί που – ακόμη και ασυνείδητα – χειρίζονται τους άλλους, τους εκμεταλλεύονται, επιδιώκοντας το δικό τους συμφέρον, όποιο κι αν είναι αυτό. Μπορώ να πω όμως, πως είμαι τυχερός, γιατί έχω ένα δίκτυ συναισθηματικής ασφάλειας από την οικογένειά μου, τους φίλους μου και γενικότερα τους ανθρώπους που έχω επιλέξει να έχω δίπλα μου και αυτή η προστασία με έχει βγάλει ακόμη πιο δυνατό και ακμαίο από συναντήσεις με τέτοιου είδους ανθρώπους.
Μιας όμως και το έργο ασχολείται με τη διαφορετική οπτική της αλήθειας, θα αντιστρέψω την ερώτηση και θα πω πως ελπίζω να μην είμαι εγώ για κάποιον ένας «Ονόριο». Συνειδητά και εν γνώση μου, σίγουρα δεν έχω υπάρξει τέτοιος, αλλά – όπως συμβαίνει και στην παράσταση – δεν ξέρω αν κάποιος θα μπορούσε με τις δικές του προσλαμβάνουσες, τα δικά του βιώματα και τρόπο σκέψης, να με κατατάξει σε αυτήν την κατηφοριά ατόμων. Κάνω ό,τι μπορώ για να μη γίνει ποτέ κάτι τέτοιο και εύχομαι να το έχω καταφέρει.
Γιατί πιστεύεις ότι οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να εξαπατηθούν;
Δεν νομίζω πως είναι ανάγκη να εξαπατηθούν, όσο ανάγκη να επιβεβαιωθούν. Όλοι μας νιώθουμε ωραία όταν μας λένε κολακευτικά λόγια, όταν αισθανόμαστε αποδεκτοί και αρεστοί. Επίσης, όλοι έχουμε ανασφάλειες και αδυναμίες, πάνω στις οποίες εύκολα πατάει κάποιος χειριστικός άνθρωπος, κάποιος που επιθυμεί να τα εκμεταλλευτεί όλα αυτά. Συνήθως δε, τέτοιοι άνθρωποι τονώνουν έντεχνα την αυτοπεποίθηση των άλλων, υποσχόμενοι την κάλυψη όλων αυτών των ανασφαλειών, μέχρι να καταφέρουν αυτό που θέλουν ή μέχρι να καταλάβουν πως δεν θα το πετύχουν και να αναζητήσουν αλλού νέα θύματα.
Χρήμα, δόξα, αγάπη. Πώς τα ιεραρχείς;
Όσο κλισέ και αναμενόμενο αν ακούγεται, θα βάλω πρώτη την αγάπη. Πρόσφατα συζητούσα με έναν συνάδελφο και φίλο και του έλεγα πως φοβάμαι μην πολλές φορές τα καλά λόγια που ακούω, μου τα λένε όχι επειδή είμαι όλα αυτά που μου αποδίδουν, αλλά απλώς επειδή με αγαπούν. Μου απάντησε λοιπόν κάτι που με ξάφνιασε πολύ ευχάριστα: λίγο είναι αυτό; Ακόμη και αν ισχύει, την αγάπη αυτή την έχεις κερδίσει εσύ με τον χαρακτήρα και την συμπεριφορά σου. Συνειδητοποίησα, λοιπόν, πως πολλά πράγματα τα έχω καταφέρει κυρίως από την αγάπη μου προς τους άλλους και την αγάπη των άλλων προς εμένα. Ακόμη και το ότι συνεχίζω παρά τις αντιξοότητες αυτή τη δουλειά, το χρωστάω στην αγάπη μου στο θέατρο.
Μετά θα βάλω τη δόξα. Όχι επειδή απαξιώνω τα χρήματα, αλλά επειδή η δόξα μπορεί από τη μία να φέρει τα χρήματα αν τη διαχειριστείς σωστά, και από την άλλη επειδή όταν έρχεται από αξιόλογα πράγματα, σε δικαιώνει και σου δίνει τα εφόδια για ακόμη περισσότερα. Συν του ότι μπορεί να γίνεις και παράδειγμα που θα δώσει και σε άλλους δύναμη για παρόμοιες πράξεις.
Τελευταία, αλλά καθόλου ασήμαντα, θα βάλω τα χρήματα. Δεν τα υποτιμώ καθόλου. Ίσα ίσα. Είναι αλήθεια πως όταν δίνουμε ευχές σε κάποιον θα του ευχηθούμε για υγεία, για τύχη, για επιτυχία, για ευτυχία, ενώ ποτέ δε λέμε «εύχομαι να έχεις χρήματα». Ίσως είναι μια ασυνείδητη ντροπή να παραδεχτούμε πόσο απαραίτητα είναι ή από την άλλη μπορεί να είναι μια κοινή παραδοχή πως τα λεφτά είναι απλώς ένα μέσο για την επίτευξη όλων των άλλων.
Συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιός. Πώς είναι να σκηνοθετείς τον εαυτό σου σε ένα κείμενό σου;
Καταρχάς μου δίνει δύναμη και αυτοπεποίθηση πως τη σκηνοθεσία την κάνουμε από κοινού με τον Λάζαρο Βαρτάνη. Αν συνυπολογίσεις τα τρία αναλόγια που σκηνοθετήσαμε μαζί στο Εθνικό Θέατρο και το έργο της Γεωργίας Πιερρουτσάκου «Μέχρι να ξημερώσει» που σκηνοθετήσαμε για το ραδιόφωνο της ΕΡΤ και οι τρεις μαζί με την Γεωργία, ο «Ονόριο» είναι η πέμπτη μας σκηνοθεσία. Έχουμε επομένως αναπτύξει κώδικες και την αναγκαία εμπιστοσύνη και αλληλοεκτίμηση, συν του ότι είμαστε καθαροί και ειλικρινείς μεταξύ μας. Ήξερα, για παράδειγμα, πως αν το έργο δεν του άρεσε, αν δεν τον άγγιζε, δε θα προχωρούσαμε στο να γίνει η παράσταση. Όσο αφορά στο συγκεκριμένο έργο, αφενός υπάρχουν πολλές σκηνές που δεν συμπίπτουμε με τον Λάζαρο, επομένως μπορούσε ένας από τους δυο να καθοδηγεί σκηνοθετικά όσο ο άλλος παίζει, σύμφωνα πάντα με την κατεύθυνση και την αισθητική που είχαμε από κοινού αποφασίσει. Αφετέρου, κάναμε μια πολύ σωστή επιλογή στην βοηθό μας στη σκηνοθεσία, τη Λιλή Νταλανίκα, η οποία έχει την ίδια – αν όχι εντονότερη – εμμονή στις λεπτομέρειες με εμάς, καταπληκτική αντίληψη και αίσθηση ρυθμού και μπήκε πολύ εύκολα στο όραμά μας για αυτήν την παράσταση. Επομένως, η εμπιστοσύνη και η οργάνωση των τριών μας με βοήθησε πολύ σε σχέση με την σκηνοθεσία και την υποκριτική. Από άποψη συγγραφής, τολμώ να πω πως από την πολύ αρχή αντιμετώπισα το κείμενο με απόσταση, σαν να μην είναι δικό μου. Είναι περίεργο, αλλά ισχύει!
Στο Βαφείο έχετε στήσει ένα ωραίο παρεάκι και αυτό το διαπιστώνουν όλοι όσοι παρακολουθούν την παράσταση. Ποιο το μυστικό ότι το συγκεκριμένο καστ έχει «δέσει» τόσο πολύ;
Μάλλον είναι τα τρία συστατικά που χρειάζονται πάντα: δουλειά, πάθος, τύχη. Κάποιοι από τους ανθρώπους της παρέας αυτής έχουμε συνεργαστεί ήδη αρκετές φορές και είναι δοκιμασμένη η συνεργασία, ενώ με άλλους είναι η πρώτη φορά. Στον τρόπο που επιλέξαμε τους συνεργάτες μας με τον Λάζαρο έπαιξε σίγουρα ρόλο το κριτήριο και η αισθητική μας, στη χημεία όμως μεταξύ όλων μας βοήθησε και λίγο η τύχη, μιας και δεν μπορείς ποτέ να ξέρεις αν θα «κουμπώσουν» όλοι μεταξύ τους ως ομάδα, ακόμη και αν με τον καθένα μπορεί να ταιριάζεις ατομικά. Οπωσδήποτε το πάθος όλων μας για αυτό που κάνουμε είναι κοινό και χαίρομαι πάρα πολύ που όλη μας η σκληρή δουλειά βγαίνει προς τα έξω και αναγνωρίζεται
Ετοιμάζεις νέα δουλειά, σε χαρτί ή σκηνή;
Ήδη πέρα από τον «Ονόριο» τα Δευτερότριτα, παίζουμε κάθε Κυριακή στις 20.00 τις «Γειτονιές του κόσμου» του Γιάννη Ρίτσου στο θέατρο Βαφείο – Λάκης Καραλής σε σκηνοθεσία της Νάντιας Δαλκυριάδου. Άμεσα θα ακούσετε στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ το «Μέχρι να ξημερώσει» που ανέφερα και παραπάνω και από τον Φεβρουάριο με το καλό θα ανέβουν πάλι η «Φροσύνη» και η «Πασού» με τη Σύνθια Μπατσή σε συνσκηνοθεσία μου με τον Λάζαρο Βαρτάνη, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο θέατρο Άβατον.
Όσον αφορά στο «χαρτί», έχω διάφορα πράγματα στο μυαλό μου (μια αληθινή ιστορία μιας φίλης που έχει τρομερό ενδιαφέρον, μια κωμωδία, ένα έργο για εφήβους κ.α) αλλά προς το παρόν είμαι τόσο απορροφημένος ακόμη από τον «Ονόριο» που δεν μπορώ να οργανωθώ για να αρχίσει να περνάει στο χαρτί κάτι από αυτά.
Σ’ ευχαριστούμε πολύ!
Facebook
Twitter
Tumblr
RSS