Για τους λάτρεις του ιστορικού μυθιστορήματος ο Ευάγγελος Μαυρουδής αποτελεί εγγύηση επιτυχίας. Από το 2010 μέχρι σήμερα μάς έχει χαρίσει 6 βιβλία, στα οποία εκτός από το κινηματογραφικό ύφος αφήγησης έχει διεξάγει εξονυχιστική έρευνα για τα ιστορικά θέματα με τα οποία καταπιάνεται. Το νέο του βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κέδρος με τίτλο «Το ταξίδι. Κύπρος, 1948 – Η αρχή της Οδύσσειας» (περισσότερα για το βιβλίο δείτε εδώ).
Κύριε Μαυρουδή, σάς συναντάμε σχεδόν 5 χρόνια μετά από το «Κόκκινο Τανγκό», όπου μας είχατε προαναγγείλει τη συγγραφή του βιβλίου που κρατάμε στα χέρια μας. Πείτε μας λίγα λόγια για «Το ταξίδι».
Πρόκειται για το ταξίδι αναζήτησης ενός ελληνικής καταγωγής Ισραηλινού δημοσιογράφου στη διχοτομημένη από την εισβολή Κύπρο του 1977. Ο δημοσιογράφος, που είναι και ο αφηγητής του έργου, αναζητά την ταυτότητα του πραγματικού πατέρα του έχοντας στα χέρια δύο μόνο στοιχεία: μια παλιά φωτογραφία ενός μουσικού συγκροτήματος στο οποίο συμμετείχε η μητέρα του, διάσημη πλέον ντίβα της όπερας του Ισραήλ, και τη ρεκλάμα ενός κοσμικού κέντρου της Λευκωσίας στο οποίο εκείνη εργαζόταν ως τραγουδίστρια. Οι ρίζες του αφηγητή ξεκινούν από την Κύπρο του 1948 όπου, εκτός από τους Έλληνες και τους Τούρκους (που ζούσαν μαζί, με διαφωνίες μεν αλλά δίχως βία ανάμεσά τους), υπήρχαν και 50.000 Εβραίοι σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως κατασκευασμένα από Γερμανούς αιχμαλώτους πολέμου υπό την εποπτεία των Βρετανών. Παρά την εκρηκτικότητα της μείξης, οι συγκρούσεις της εποχής προέρχονταν από την πλευρά των Ελληνοκυπρίων οι οποίοι, στον απόηχο του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, με αφορμή τη βρετανική πρόταση για ελευθερίες και σύνταγμα, ήταν σοβαρά διχασμένοι. Η Αριστερά και οι Τουρκοκύπριοι συμμετείχαν στις διαδικασίες για σύνταγμα ενώ η Δεξιά απείχε απαιτώντας ένωση και μόνο ένωση με την Ελλάδα. Ο αφηγητής επισκέπτεται το κοσμικό κέντρο της ρεκλάμας και μαθαίνει ότι ο τότε επικεφαλής της Αριστεράς συνδεόταν ερωτικά με τη μητέρα του. Είχε μάλιστα εξαφανιστεί για μήνες αμέσως μετά από ένα φόνο που είχε συμβεί στο κέντρο αυτό. Το ξεδίπλωμα του κουβαριού φανερώνει την οδύσσεια του εξαφανισμένου ηγέτη σε πόλεις της Ευρώπης και της Αφρικής (Παρίσι, Πράγα, Βουδαπέστη, Βελιγράδι, Κάιρο), σε λιμάνια και σε βουνά (Μασσαλία, Βίτσι), στην έδρα της ελληνικής Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης στις Πρέσπες και της Κομινφόρμ στο Βουκουρέστι. Παρά τον περιπετειώδη χαρακτήρα του έργου, όλα τα γεγονότα που περιγράφονται είναι πραγματικά. Αληθινά ιστορικά πρόσωπα είναι και οι περισσότεροι από τους ήρωες, όπως ο επίσκοπος Κιτίου και μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο τότε βοηθός εισαγγελέα και αργότερα ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντεκτάς, τα ιστορικά στελέχη της ελληνικής και της κυπριακής Αριστεράς, οι πασίγνωστοι εκείνη την εποχή φιλελεύθεροι πολιτικοί, οι ηγέτες της Δεξιάς, οι επιστήμονες, οι καλλιτέχνες, αλλά και οι αξιωματούχοι της αποικιακής κυβέρνησης και των μυστικών υπηρεσιών που παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίου. Μαζί με τους ήρωες της μυθοπλασίας συγκροτείται έτσι μια ανάγλυφη τοιχογραφία της κυπριακής κοινωνίας, που φωτίζει την πορεία του νησιού προς την ένοπλη σύγκρουση, τον διχασμό και το αδιέξοδο. Ο αφηγητής ανακαλύπτει φυσικά στο τέλος την ταυτότητα του πατέρα του αφού έλθει σε επαφή με θεμελιακά ζητήματα όπως η δημιουργία των θεσμών και της εθνικής συνείδησης αλλά και με μια σειρά προβλήματα, ανοικτά πάντα, όπως ο φασισμός, η σκόπιμη υπέρβαση της δικαιοσύνης, η τυπική εφαρμογή των νόμων, η κατάχρηση εξουσίας, η ιδιοτέλεια, η προσβολή της αξιοπρέπειας, η διαστρέβλωση των ιδανικών, η παραχάραξη της Ιστορίας.
Επισκεφθήκατε την Κύπρο για να συλλέξετε πληροφορίες;
Την Κύπρο είχα επισκεφθεί δύο φορές τη δεκαετία του ’90, αλλά και για την παρουσίαση της τριλογίας «Επιστροφή στη Σμύρνη» το 2012. Είχα λοιπόν εικόνες από τη Λευκωσία, τη Λάρνακα και τη Λεμεσό. Αποκλειστικά για το βιβλίο πήγα το 2018 για να δω τις περιοχές και να περπατήσω στους δρόμους που περιγράφονται. Τότε πήγα για πρώτη φορά και στην Πάφο.
Από την έρευνά σας, γιατί οι Βρετανοί θεωρούσαν «χαζή» τη σύγκρουση στην Κύπρο;
Φαντάζομαι ότι εννοείτε πως τη θεωρούσαν μάταιη ή άστοχη. Όπως καταγράφεται στα αρχεία των μυστικών τους υπηρεσιών, αλλά και στη διπλωματική αλληλογραφία των κυβερνητών προς το υπουργείο Αποικιών, είχαν υποτιμήσει στην αρχή την ΕΟΚΑ. Η προσοχή τους ήταν στραμμένη κυρίως προς την Αριστερά. Έχοντας τραυματικές μνήμες από τα Οκτωβριανά (την εξέγερση του 1931) πίστευαν ότι από τον Αύγουστο του 1944 το ΑΚΕΛ ετοιμαζόταν για κίνημα όπως συνέβη τον Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς στην Ελλάδα και στη συνέχεια με τον Εμφύλιο. Ακόμη και μετά την έναρξη του ένοπλου αγώνα το 1955, στον οποίο οι Κύπριοι κομμουνιστές δεν είχαν συμμετοχή, οι συλλήψεις είχαν στραφεί και πάλι εναντίον τους. Φυσικά η πεποίθηση ότι η Κύπρος θα ενωνόταν με την Ελλάδα δια των όπλων, παρότι είχε κατακτήσει τις ψυχές των Ελληνοκυπρίων και όχι μόνο, αποτελούσε βολονταρισμό. Η ψευδαίσθηση της επιτυχίας του αγώνα εναντίον των Άγγλων, που πανηγυρίζεται ακόμα, οφείλεται στη μετατόπιση του στόχου. Η Ένωση με την Ελλάδα αντικαταστάθηκε από την Ανεξαρτησία της Κύπρου υπό εγγυήσεις. Δεν πρέπει λοιπόν να μας διαφεύγει το γεγονός ότι το κράτος που ιδρύθηκε το 1959 ήταν πιο κοντά στο αίτημα της Αριστεράς του 1948 για Αυτονομία παρά στον αγώνα για Ένωση και μόνο Ένωση της Δεξιάς στον οποίο προσχώρησε και η Αριστερά όπως περιγράφεται στο «Ταξίδι». Δεν πρέπει επίσης να παραβλέπουμε ότι ενώ οι Άγγλοι κυβερνήτες την περίοδο της Αποικιοκρατίας ήταν ανώτεροι υπάλληλοι του υπουργείου Αποικιών, ο κανόνας παραβιάστηκε σε δύο καθοριστικές περιπτώσεις: Το 1947 κυβερνήτης της Κύπρου διορίστηκε ο λόρδος Ουίνστερ, εξέχων πολιτικός, πρώην υπουργός Αεροπορίας, και το 1955 ο στρατάρχης Χάρντινγκ, πρώην αρχηγός του Επιτελείου. Οι επιλογές αυτές αποκαλύπτουν τις βρετανικές προθέσεις στις συγκεκριμένες χρονικές περιόδους.
Ο τίτλος συμπληρώνεται ως «η αρχή της οδύσσειας». Η ιστορία έγραψε την «Ιλιάδα» αργότερα, το 1974. Ο Οδυσσέας κοντεύει να φθάσει (έχει φθάσει) στην «Ιθάκη» (πιστεύετε ότι είμαστε κοντά;
Ο Οδυσσέας μετά την Τροία ταξίδευε δέκα χρόνια ενώ από το 1974 έχουν περάσει σαράντα επτά! Έχουν χαθεί σημαντικές ευκαιρίες και, εξετάζοντάς τες, είναι φανερό ότι ο χρόνος λειτουργεί αρνητικά. Δεν πρέπει βέβαια να παραβλέπουμε πως, παρά τα προβλήματα, το ελεύθερο τμήμα του νησιού που διοικείται από την Κυπριακή Δημοκρατία ανήκει στις πιο αναπτυγμένες περιοχές της Ευρώπης. Υπό αυτή την έννοια ο χρόνος έχει λειτουργήσει θετικά. Θα ήταν λάθος λοιπόν να χαθούν οι ελπίδες και να διακοπούν οι προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού το οποίο είναι μεν ζήτημα εθνικό, αλλά αποτελεί δικαιοδοσία των κατοίκων της Κύπρου. Πιστεύω λοιπόν ότι η πενταμελής διάσκεψη του ερχόμενου Απριλίου που συγκαλείται από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ είναι μία ακόμη ευκαιρία που δεν πρέπει να πάει χαμένη.
Γνωρίζοντας την αγάπη σας για τον κινηματογράφο, αν γινόταν ταινία «Το ταξίδι», ποιους ηθοποιούς θα επιλέγατε για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους;
Είναι πολύ δύσκολη ερώτηση, επειδή δεν έχω πλήρη γνώση του σημερινού δυναμικού των Ελλήνων ηθοποιών. Επιπλέον θα ήταν ανεφάρμοστη η αναφορά πρωταγωνιστών της δικής μου νιότης, οι οποίοι είτε έχουν φύγει, είτε είναι πια μεγάλοι για τους τριαντάχρονους, έστω σαραντάχρονους ήρωες του «Ταξιδιού». Άλλωστε οι περισσότεροι ήταν υπαρκτά πρόσωπα και υπάρχουν φωτογραφίες τους της εποχής εκείνης. Παρόλο που υπάρχει κινηματογραφική επίδραση στην αφήγησή μου, όσο εξελίσσεται τεχνολογικά η έβδομη τέχνη τόσο περισσότερο αποκαλύπτεται η στενή της σχέση με την Ομηρική τεχνική της αφήγησης.
Ως γιατρός δεν έχετε πολύ ελεύθερο χρόνο. Πότε προλαβαίνετε να μελετάτε και να γράφετε;
Η ζωή (όχι μόνο η δική μου) με δίδαξε ότι ο άνθρωπος κάνει αυτό που θέλει. Και, κατά περίεργο τρόπο, θέλει συνήθως εκείνο που μπορεί. Ασκώ μαχόμενη ιατρική περισσότερο από σαράντα χρόνια, κάποιες φορές νύχτα, αλλά η συγγραφή με ξεκουράζει και με πυροδοτεί. Παραμένω απόλυτα συγκεντρωμένος στα προβλήματα των ασθενών μου όταν εξετάζω και έχω πλήρη επίγνωση της ευθύνης μου απέναντι στη ζωή τους. Ίσως η ικανότητα να επικεντρώνομαι απόλυτα σε κάθε ξεχωριστό ασθενή, αλλεπάλληλα και πολλές φορές κάθε μέρα, μια ικανότητα που καλλιεργείται αναγκαστικά σε όσους ασκούν την ιατρική τέχνη, να έχει εκγυμνάσει την προσοχή μου ώστε να επικεντρώνομαι απόλυτα χωρίς απώλεια χρόνου και στα θέματα που μελετώ ή γράφω. Αισθάνομαι μάλιστα ότι έτσι ξεκουράζομαι πραγματικά, όπως έχει συνοψίσει πανέμορφα ο μεγάλος μας ποιητής: «και μες την τέχνη ξεκουράζομαι απ’ τη δούλεψή της».
Πώς βιώνετε την περίοδο της καραντίνας;
Ιδιαίτερα έντονα λόγω ιδιότητας. Το ιατρείο μου παραμένει ανοικτό, επισκέπτομαι αρρώστους κατ’ οίκον και συμμετέχω εθελοντικά στην τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 1110 του ΕΟΔΥ. Από το φθινόπωρο εργάζομαι επιπλέον και στο Κέντρο Υγείας Ραφήνας. Αν και θα έπρεπε από το τέλος του προηγούμενου χρόνου να έχω αποχωρήσει από το δημόσιο, παραμένω λόγω της πανδημίας, φυσικά, με τη θέλησή μου. Όπως καταλαβαίνετε βιώνω την πραγματικότητα από την πρώτη γραμμή.
Δεν μπορούμε ν’ αντισταθούμε στον πειρασμό και να μη ρωτήσουμε, αν γράφετε νέο βιβλίο.
Διαβάζοντας τον Σεφέρη, για να διασταυρώσω μια πρόταση που του αποδίδεται και που την είχα ως προμετωπίδα στο «Ταξίδι» (δεν τη βρήκα και έτσι αφαιρέθηκε), συνάντησα έναν ήρωα, πρόσωπο πραγματικό, που είχε βιώσει τη δημιουργία της Σμύρνης. Στην τριλογία «Επιστροφή στη Σμύρνη» είχα προσπαθήσει να αναβιώσω τη Μικρασιατική περιπέτεια και, φυσικά, την καταστροφή της πόλης. Αλλά τι ακριβώς ήταν η Σμύρνη, πόση ήταν χτισμένη πάνω σε στεριά και πόση σε θάλασσα; Ποια ήταν η ψυχή της και τι πραγματικά καταστράφηκε το 1922; Πέρα από τη συνήθη belle epoque νοσταλγία ή την εθνολαϊκή αναδίφηση, είναι αδύνατο να απαντήσει κανείς στα ερωτήματα που προανέφερα, όσο και να μελετά την απώλεια. Μόνο η έρευνα και η λογοτεχνική αναβίωση της γέννησης της Σμύρνης μπορούν να αποδώσουν τις αληθινές διαστάσεις, το εκπληκτικά πρωτοπόρο παρελθόν και το μέγεθος της Καταστροφής της. Εδώ και δέκα μήνες, λοιπόν, μελετώ και ελπίζω το καλοκαίρι να ξεκινήσω τη συγγραφή του καινούργιου βιβλίου που θα είναι, φυσικά, ιστορικό μυθιστόρημα.
Σας ευχαριστούμε πολύ και θα το περιμένουμε (και αυτό) με ανυπομονησία!
Facebook
Twitter
Tumblr
RSS