Οι εκδόσεις Βακχικόν κυκλοφορούν για πρώτη φορά στα ελληνικά το πρώτο ποιητικό έργο του Αλεξάντερ Πόουπ, χάρη στη μετάφραση που μας χάρισε η Φωτεινή Παπαδοπούλου (περισσότερα δείτε εδώ).
Κυρία Παπαδοπούλου, πόσο καιρό σας πήρε η μελέτη και η μετάφραση του έργου;
Το έργο είχε ξεκινήσει ως προσωπική επιλογή και όχι ως μεταφραστική παραγγελία, γι’ αυτό άρχισα να το μεταφράζω καταρχάς δοκιμαστικά. Τελικά το μετέφρασα σ’ ένα διάστημα περίπου 6 μηνών, από Απρίλιο μέχρι Σεπτέμβριο. Θυμάμαι ότι το καλοκαίρι είχα περάσει τρομερές διακοπές, με πολύ γέλιο στην παραλία και στο ενοικιαζόμενο. Η συγγραφή της εισαγωγής πήρε κι αυτή ένα διάστημα λίγων εβδομάδων.
Θεωρείτε το έργο του Πόουπ επίκαιρο;
Το έργο, αν υπερβούμε την επιφανειακή πλοκή, μιλά για την αντίθεση ανάμεσα στην επιφάνεια και το βάθος, καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε στην διατάραξη του αρραγούς μετώπου της πρώτης, είτε η διατάραξη αυτή είναι μικρή (όπως θα μπορούσε να θεωρηθεί η απώλεια μιας μπούκλας) είτε μεγαλύτερη.
Κάθε εποχή χαρακτηρίζεται από την δική της κλίμακα αξιών, η οποία διαμορφώνει κάθε φορά την ισορροπία ανάμεσα στην επιφάνεια και το βάθος, ενώ αντανακλάται και στην αντίδρασή μας κατά την διατάραξη αυτής της ισορροπίας- αντίδραση η οποία συχνά μπορεί να οδηγήσει σε ενέργειες που εμπεριέχουν την γελοιότητα ή την βία.
Το έργο είναι επίκαιρο σε κάθε εποχή, γιατί κάθε εποχή έχει τις δικές της αξίες που διακυβεύονται μέσα από την σύγκρουση της επιφάνειας με το βάθος. Τον 18ο αιώνα η απώλεια μιας μπούκλας, η οποία αποτελεί μια πράξη βίας, επιφέρει την ατίμωση, και στο έργο οδηγεί στον πόλεμο των δύο φύλων. Στην σημερινή εποχή, όπου τα αξιακά πλέγματα είναι πλέον δαιδαλώδη και τα σύνορα πολύ πιο ρευστά, άρα και οι συγκρούσεις συχνότερες, καλούμαστε συχνότερα να πάρουμε θέση, κι έτσι μεγαλώνει ο κίνδυνος να οδηγηθούμε στην γελοιότητα ή την βία. Το ορθό πνεύμα (good sense) και η ευγενής διάθεση (good humour), τα οποία προκρίνονται στο έργο, μπορούν να βοηθήσουν σε κάθε περίσταση και σε κάθε εποχή. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς κάθε φορά: τι διακυβεύεται, τι είναι σημαντικό, ποια είναι τα πιστεύω μας και πόσο κλονίζονται, τι είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε και πώς θα αντιδράσουμε; Τα διαχρονικά ανθρώπινα ερωτήματα δηλαδή.
Ποια θεωρείτε την υπέρτατη αξία στις ημέρες μας;
Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται, κατά τη γνώμη μου, από μια τεράστια διαπλάτυνση στην διάσταση της επιφάνειας, η οποία δεν συνοδεύεται μάλλον από μια αντίστοιχη εμβάθυνση στη διάσταση του βάθους. Σήμερα συμβαίνει το εξής παράδοξο: τα πάντα είναι γνωστά, βρίσκονται στις άκρες των δακτύλων μας επάνω στο πληκτρολόγιο, αλλά συγχρόνως είναι και άγνωστα. Η υπερπληροφόρηση μας έχει δώσει την εντύπωση ότι γνωρίζουμε και μπορούμε να κάνουμε με κάποιον τρόπο τα πάντα, πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τέλεια τον εαυτό μας, τους άλλους, τον κόσμο. Όσο και αν γίνεται, ωστόσο, αντιληπτή η αξία μιας τέτοιας αυτοπεποίθησης, συχνά δίνεται η εντύπωση ότι αυτή είναι άδειο γράμμα, και ότι δίνεται μεγαλύτερη σημασία στο «φαίνεσθαι» παρά στο «είναι». Πιστεύω ακράδαντα στη σημασία του «φαίνεσθαι», η γυναίκα του Καίσαρα πρέπει τόσο να φαίνεται όσο και να είναι, συχνά όμως μόνο φαίνεται. (Σκέφτομαι τώρα τη σημασία που έχει αυτό το απλό «είσαι και φαίνεσαι» που λέμε, χωρίς ίσως να το πολυσκεφτόμαστε). Γι’ αυτό και συχνά τα δελτία των ειδήσεων μας κάνουν πλέον να πέφτουμε από τα σύννεφα.
Οι σημερινές ταχύτητες και τα μέσα μάς έχουν προσδώσει μια κεκτημένη ταχύτητα και μια βιασύνη που δεν μας επιτρέπουν να εμπεδώσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό. «Φοράμε» διάφορες εικόνες, με πολύτιμο αρωγό την τεχνολογία και όλα τα νεόκοπα μέσα, με αποτέλεσμα να παραμελούμε συχνά το περιεχόμενο, την ουσιαστική σύνδεση με τον εαυτό μας και τους άλλους γύρω μας, οι οποίοι βρίσκονται και αυτοί στον ίδιο κυκεώνα. Όταν όμως δεν φροντίζεις για το βάθος, αυτό θα φανεί και στην επιφάνεια. Η ορθή πορεία είναι από τα μέσα προς τα έξω, όχι αντίστροφα: η επιφάνεια θα πρέπει να αντανακλά το (όποιο) βάθος, αλλιώς καταντά απλώς μια κατακερματισμένη, ταλαίπωρη και ανερμάτιστη επιφάνεια, η οποία δεν οδηγεί πουθενά. Κι ακόμη περισσότερο, μπορεί να γίνει επικίνδυνη: η έκρηξη της βίας (ή και της γελοιότητας) σήμερα τι άλλο μπορεί να είναι παρά ένα ρεύμα που πηγάζει από ένα βάθος ανεξερεύνητο, διαρρηγνύοντας τελικά κάθε καλοτακτοποιημένη επιφάνεια και σαρώνοντας ό,τι βρει;
Όταν αρκούμαστε σε μια αενάως επεκτεινόμενη καλογυαλισμένη επιφάνεια και ελλείπει η διάθεση για κριτική εξέταση, καθώς και η γνώση του τι είναι σημαντικό και απαραίτητο για εμάς και την θέση μας στο σύνολο, τότε δεν είναι διόλου απίθανο, σε ένα απλό καθημερινό επίπεδο, να πέσουμε σε κάθε είδους γελοιότητα, ή και βία, είτε αυτή αφορά την απώλεια μιας μπούκλας, στον 18ο αιώνα, είτε την απώλεια του εαυτού μας στις σημερινές εικόνες του Instagram.
Έχετε μελετήσει διεξοδικά τον Αλεξάντερ Πόουπ. Αν σας λέγαμε να τον περιγράψετε με 3 λέξεις ποιες θα ήταν αυτές;
Ο Πόουπ, κατά τη γνώμη μου, ήταν:
– Ευφυής, όπως φαίνεται από το έργο του, το ταλέντο του και τον τρόπο με τον οποίο τα διαχειρίστηκε.
– Πρωτοπόρος, γιατί υπήρξε ο πρώτος Άγγλος συγγραφέας ο οποίος έγινε οικονομικά ανεξάρτητος και ζούσε από την συγγραφή. Τον 18ο αιώνα το να γίνει ένας συγγραφέας ανεξάρτητος από κάθε μορφής πατρωνία, και να διαπραγματεύεται την πώληση των βιβλίων του μόνος του με τους εκδότες, ήταν κάτι ανύπαρκτο πριν από τον Πόουπ.
– Γενναίος, γιατί κατόρθωσε να γίνει όλα τα παραπάνω έχοντας απέναντί του κάθε είδους εμπόδιο. Ασθενικός, άσχημος, με αστική καταγωγή και με το θρησκευτικό μειονέκτημα του καθολικισμού στην Αγγλία της εποχής, κατόρθωσε να μην αφήσει τίποτε από τα παραπάνω να σταθεί εμπόδιο στην πορεία του στα γράμματα, κι έφτασε να συνδιαλέγεται επί ίσοις όροις με την υψηλή κοινωνία της εποχής, η οποία τον αναγνώριζε ως την ποιητική της μεγαλοφυΐα.
Αν ανέβαινε το συγκεκριμένο έργο στο θέατρο, ποιους ηθοποιούς θα επιλέγατε για πρωταγωνιστές;
Η αλήθεια είναι ότι σκέφτομαι το έργο ως θεατρική άσκηση σε θεατρικό εργαστήρι ή σε κάποιου είδους μάθημα υποκριτικής, γιατί το θεωρώ ως άσκηση υποκριτικής απαγγελίας. Αν, ωστόσο, πρόκειται να ανέβει ως θεατρική παράσταση, υπάρχει σίγουρα μεγάλο απόθεμα από ταλέντο και χιούμορ στη νέα γενιά ηθοποιών στην Ελλάδα και το έργο θα ευδοκιμήσει! Πραγματικά δεν ξέρω αν καταρχάς θα ζητούσε τη γνώμη μου κάποιος ο οποίος θα είχε στο νου του μια σκηνική παρουσίαση του έργου. Αν, ωστόσο, θα έπρεπε να αναφέρω, ενδεικτικά πάντα, κάποια ονόματα, περιοριζόμενη αναγκαστικά σ’ αυτά που γνωρίζω, θα πρότεινα τους ηθοποιούς ανάλογα μ’ αυτό που εκπέμπει, κατά τη γνώμη μου, ο κάθε ρόλος. Έτσι, θα πρότεινα, για παράδειγμα, ως Μπελίντα την Κλέλια Ανδριολάτου, ως Βαρόνο τον Κωνσταντίνο Μπιμπή, ως Θαλέστριδα την Έλλη Τρίγγου, ως Κλαρίσα την Σοφία Κόκκαλη, ως Άριελ τον Ανδρέα Κωνσταντίνου, ως Άμπριελ τον Άρη Σερβετάλη. Επιπλέον, επειδή νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρχει και ένας (τουλάχιστον) αφηγητής, θα πρότεινα τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο.
Η ομορφιά είναι πλεονέκτημα ή μειονέκτημα;
Η εξωτερική ομορφιά, αν μιλούμε γι’ αυτήν, είναι ένα χάρισμα, και, όπως όλα τα χαρίσματα, μπορεί να τύχει καλής χρήσης ή όχι. Αυτό θα εξαρτηθεί, εκτός από άλλους εξωτερικούς παράγοντες, και από την εσωτερική ομορφιά, η οποία θα αποτελέσει την βάση, ώστε η εξωτερική ομορφιά να μετατραπεί σε πλεονέκτημα για το ίδιο το άτομο και για την κοινωνία, και όχι σε μειονέκτημα. Τώρα το γιατί γίνεται σήμερα τόσος λόγος για την εξωτερική ομορφιά, μάλλον σχετίζεται με την λατρεία για την επιφάνεια, στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω. Ας ελπίσουμε όμως, τουλάχιστον, πως η ομορφιά θα μπορέσει να σώσει τον κόσμο!
Ετοιμάζετε νέα δουλειά;
Η μεταφραστική εργασία μπορεί να στηρίζεται είτε σε μια εκδοτική παραγγελία, είτε -αρκετά σύνηθες σήμερα- σε μια προσωπική επιλογή του μεταφραστή, όπως είναι το παρόν έργο. Αυτό το διάστημα το πρώτο ελλείπει, ενώ η ερευνητική εργασία μου, η οποία αφορά την ιδιότητά μου ως θεατρολόγου, δεν μου επιτρέπει χρονικά να ασχοληθώ με το δεύτερο, οπότε προς το παρόν … επιφυλάσσομαι για το μέλλον.
Σας ευχαριστούμε πολύ!
Facebook
Twitter
Tumblr
RSS